Muslim Port Haber Merkezi
İran Dışişleri Bakanlığı 18 Ekim'de yaptığı açıklamayla, 2007 yılından beri uygulanan yaptırımların BM tarafından kaldırıldığını duyurdu.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlarıyla nükleer çalışmalarını gerekçe göstererek İran ile yapılacak her türlü silah ticaretini yasaklamıştı.
ABD, BMGK'nın getirdiği silah ambargolarının devam etmesi yönünde BMGK üyesi ülkelere uyguladığı baskıdan sonuç alamadı.
Mayıs 2018'de Kapsamlı Ortak Eylem Planı'ndan (KOEP) tek taraflı olarak çekilen Washington'un aksine, P5+1 ülkelerinin ABD dışındaki üyeleri (Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya), İran'ın KOEP yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve dolayısıyla BMGK tarafından getirilen yaptırımların kaldırıldığını açıkladı.
İran açısından KOEP'in en tartışmasız kazanımı olan BM yaptırımlarının kaldırılmasıyla ilgili açıklama yapan Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, İran'ın silah alım satımının önünde hiçbir engel kalmadığını söyledi.
Ambargolardan dolayı ihtiyaçlarını üretmeye yönelen İran, füze, roket sistemleri ve son dönemde insansız hava araçları konusunda kayda değer bir mesafe kaydetse de İran ordusu birçok konvansiyonel silaha ihtiyaç duyuyor.
İran'ın silah ithalatında iki ülke ön plana çıkıyor; Rusya ve Çin.
BM yaptırımlarının kalkmasıyla İran'ın S-400 hava savunma sistemi almaya talip olacağı iddialarının ortaya atıldığı bir dönemde İran Savunma Bakanı Emir Hatemi'nin Rus yetkililerle görüşmesi iddiaları destekleyen bir görüşme olarak yorumlandı.
İran, yaptırımların kaldırılmasıyla Rusya ve Çin'den silah satın almayı umut ederken; Rusya ve Çin'in ABD yaptırımlarına rağmen İran'a silah satıp satmayacağı konusu henüz belirsizliğini koruyor.
Amerika ile silah satımında rekabet içinde olan Rusya ve Çin'in, İran'a silah satmakta istekli gözükse de bir süre Washington'un tavrını gözlemleyeceğini söyleyebiliriz.
Öte taraftan İran, yaptırımların kaldırılmasıyla silah ithal etmekte istekli olduğu kadar silah ihraç etmekte de istekli gözüküyor.
İran Savunma Bakanı Hatemi, Amerika Birleşik Devletleri ile silah ticareti olmayan ülkelere silah satabileceklerini açıkladı.
İran'ı silah alımı kadar silah satımında da zor bir süreç bekliyor.
Uluslararası silah standartlarından bağımsız olarak üretilen silahların İran tarafından ihraç edilmesi çok kolay gözükmüyor.
Cumhurbaşkanı Ruhani, yaptığı açıklama da Amerika ile yeniden müzakere masasına oturma isteğini ifade etti.
İç dengeler ve İran İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Ali Hamanei'nin müzakere karşıtı kesin tavrı, İran'ın yeniden Amerika ile müzakere masasına oturmasını zorlaştırıyor.
Yakın gelecekte ABD-İran arasında yeniden bir müzakere masası kurulması zor gibi gözükse de Tahran, silah alım ve satımda adım atmak için Joe Biden'in görevi devralmasını bekleyecektir.
İran'ın silah ithalatını zorlaştıran bir diğer önemli konu ise, her geçen gün ambargoların etkisiyle daralan İran ekonomisi.
Amerika Birleşik Devletleri, KOEP'ten çıkmakla İran'a "maksimum baskı" politikasını uygulamaya koydu. Amerika'nın yaptırımları karşısında İran parası tümen, dolar karşısında ciddi değer kaybına uğradı; 1 dolar, 30 bin tümenin üzerini gördü.
Cumhurbaşkanı Ruhani'nin göreve başladığı dönemde ortalama 1000 dolar maaş alan bir İran vatandaşıbıb maaşı bugün 100 dolar civarında.
Yine aynı şekilde asgari ücret 80 dolara kadar düştü.
Enerji gelirine dayalı olan İran ekonomisi, petrol satımında yaşadığı zorluklar ekonomide ciddi daralmaya ve krize yol açtı.
Amerika, KOEP'ten çıkmadan önce günlük ham petrol üretimi 3 milyon varili geçen İran'ın bugün günlük petrol üretimi 500 bin varil seviyelerine kadar düştü.
BMGK silah yaptırımlarının uluslararası güven açısından İran için önemli bir gelişme olsa da tüm bu olumsuzluklar İran'ın silah alım ve satımını zorlaştırıyor.
Ramazan Bursa
