Afrika'daki En Ünlü Fransız Darbecinin Hikayesi: Bob Denard...

Fransa'nın Afrika'daki nüfuzunun büyük bir kısmını kaybettiği olaylar silsilesi ışığında; Mali'den Nijer'e kadar Paris'e yönelik nefret duyguları, uzun süredir sömürdüğü ve servetini gasp ettiği Afrika'daki varlığını sınırlamaya yönelik fiili adımlara evrildi.

31.08.2023 - 12:35 01.09.2023 - 11:07 52Bin 1 Okunma Süresi: 10 Dk

Muslim Port Haber Merkezi | Büşra Zehra Çamdalı

Fransa'nın Afrika'daki geleneksel nüfuzunun büyük bir kısmını kaybettiği olaylar silsilesi ışığında konu, sömürge devletinin kıtadaki tarihine dönüyor: Mali'den Burkina Faso'ya, Nijer'e kadar Afrika'da Paris'e yönelik nefret duyguları, uzun süredir sömürdüğü ve servetini gasp ettiği bölgelerdeki varlığını sınırlamaya yönelik fiili adımlara evrildi.

Fransa'nın sömürge tarihi, geçen on yılda Afrika'yla kurduğu ilişkilerde kibirden yoksun değildi. Ve şüphesiz bu kibir Fransız-Afrika ilişkilerinin bu patlama noktasına gelmesine katkıda bulundu. Ancak bu bozulmanın tek nedeni kibir değil aynı zamanda “kan”dı. Ve bugün, belki de bu tarihin en tehlikeli ve kanlı sayfalarından biri olan, kahverengi kıtayı işgal eden, askerleriyle birlikte silah zoruyla buradaki pek çok olayın gidişatını değiştiren, şiddeti körükleyen paralı asker "Bob Denard"tan bahsedeceğiz.

BOB DENARD KİMDİR?

Bob Denard, Gilbert Burgod veya Said Mustafa Mahcûb. Aynı uzun boylu adama verilen üç isim. Her zaman zarafetine düşkün, savaşları sırasında aldığı yaralar nedeniyle topal olan, kişiliğiyle Frederick Forsyth'in Afrika'daki Avrupalı paralı askerleri anlattığı "Savaş’ın Köpekleri" İsimli romanına ilham verdiği söylenen[1] kişi. Hayatı, en iyi sinema senaryo yazarları tarafından kurgulanması çok zor [2] olarak tanımlanıyor. 30 yıl boyunca, çoğu Afrika'da, Kongo'dan Namibya'ya, Çad'a, Angola'ya, Yemen'den Nijerya'ya ve hatta İran'a kadar inanılmaz sayıda darbe ve askerî eylem düzenledi.

(Robert) Bob Denard, 7 Nisan 1929'da Fransa'nın Bordeaux şehrinde Fransız ordusuna mensup, astsubay katı bir babanın çocuğu olarak dünyaya geldi. Çocukken dahi güce hayrandı ve silahın değerini erken yaşta biliyordu. Babasının annesine aşırı şiddet[3] uyguladığına tanık olduğu bir gün, silahı kapıp babasını tehdit etmekten başka seçeneği kalmamıştı. Çocuğun ateş etmesinden korkan baba, yaptığından dolayı özür dilemişti. Denard, çocukluğuna dair, gergin ve asabi bir baba ile sevgi dolu ve duygusal bir anne arasında gidip geldiğini ve küçük yaşlardan itibaren tüm oyunların bir asker rolünü oynamak etrafında döndüğünü anlatıyor. Çocukluk hayalleri başından beri silahlara yönelikti ve henüz 16 yaşındayken Nazi direniş güçlerine katıldı.

1945'te Fransız Donanması'na katıldı ve Vietnam'daki kurtuluş hareketine karşı savaştı. Görünüşe göre performansı o kadar kötüydü ki, Fransız Donanması onu bir daha bu tür zorlu görevlere göndermeme kararı aldı ve ardından Fas'taki Fransız polis kuvvetlerine katıldı. Denard'ın asıl yolculuğu -bundan sonra 1960'larda Afrika kıtasının tarihteki en ünlü Avrupalı paralı askeri olarak başlayacaktı.

Denard’ın -gelecekte- Afrika'nın güvenliğini tehlikeye sokan ve sonrasında da Fransa'da yargılanma boyutuna kadar ulaşan bu paralı asker yolculuğuna yöneltilen tüm ithamlara rağmen, ölümüne kadar herhangi bir şey için özür dilemesi gerektiğini hissetmemişti.[4] Çünkü Denard, kendisini, komünizmle olması gerektiği gibi savaşan Batılı bir askeri olarak görüyordu.

Korsan ve paralı asker olarak çıktığı bu yolculuğu sırasında beşten fazla ağır yaralanan Denard Fransız servislerinin gözetimi[5] altında ve onların hizmeti için çalıştığını doğrulamaktan geri durmadı. Kıtadaki silahlı eylemleri için devletten yazılı izin almasa bile Fransız istihbaratından pasaport alıyordu. Bu da Fransa’nın kendisine sağladığı desteğe işaret ediyordu. Afrika'ya yaptığı savaş yolculuğunda kendisini, Batı'yı tehdit eden derin bir anti-komünizmin motive 6 ettiğini söyleyen Fransız paralı asker, yolculuğunda bir aziz7 olmadığını ancak insanların sandığı kadar da nefret dolu şeyler yapmadığını itiraf ediyor…

Denard, 2006 yılında Komorlar'daki darbe ve cinayetlere karışmak suçlamasıyla Fransa'da yargılandıktan sonra Ekim 2007'de -Alzheimer hastalığı nedeniyle- 78 yaşında Paris'te hayatını kaybetti. Fransız yargısı ona hafif bir ceza verdi. Bazıları bunu, Fransa’nın, kıtanın güvenliğini tehdit eden, Fransa'nın resmi kurumları aracılığıyla doğrudan uygulayamayacağı şeyleri gerçekleştiren Denard'ın onlarca yıldır kıtaya yaptıklarını temizlemeye yönelik bir girişimi olarak değerlendirdi.

KONGO'DAN YEMEN'E...PARALI ASKERİN YOLCULUĞU

Bob Denard'ın Afrika'daki cesur yolculuğu, zengin Katanga eyaletinin Kongolu sosyalist aktivist Patrice Lumumba liderliğindeki merkezi hükümetten ayrılmasını isteyen ve bunu başarmak için eski Belçika sömürge güçlerinden yardım isteyen kraliyet hanedanının oğlu Moise Tshombe ile başladı. Moise ayrıca Belçika'nın desteğiyle Patrice Lumumba'yı öldürmekle de suçlanıyordu. Moise Tshombe'nin bu savaşta yabancı milislere ihtiyacı vardı.Şans burada, bu isyancı liderle tanışıp yolculuğuna başlayan Bob Denard'a gülümsemişti. Burada, Bob Denard'ın, Moise Tshombe adına öldürdüğü- cinayetten sonra cesedi parçalanan ve asitte eritilen- bu Patrice Lumumba'nın, Belçika sömürgeciliğine direnen Afrikalı bir savaşçı olduğunu belirtmekte fayda var. Adil seçimlerin ardından hükümete geldiği ilk günden itibaren Belçika ve müttefikleri Lumumba’ya karşı komplo kurdu. Ve Belçika'nın ana silahı isyancıları kendisine karşı kışkırtmaktı. Bob Denard, Katanga'da Fransız istihbaratının gizli desteğiyle askeri hedeflerini ve projelerini genişletmeye yönelik bir projeye başladı.8 Kendisi için çalışacak paralı askerleri çekmek için Fransız gazetelerinde ilanlar yayınlıyordu ve şöyle diyordu.9 "Dünyayı keşfetmek için macerayı seven güçlü bir genç arıyoruz." Davetine icabet edenlerin çoğunu aşırı sağ fikirlerine sahip olan Fransız gençler oluşturuyordu.

Bob Denard, Katanga'daki görevinin sona ermesinin ardından, 1964'teki Yemen savaşında Mısır'a karşı İngiliz istihbaratı için Cumhuriyetçilere karşı Kral Bedir'i destekleyen ordunun hizmetinde çalıştı. 1975 yılında ise Angola'da Batı tarafından desteklenen UNITA hareketine ve Güney Afrika'daki Apartheid rejimine askeri destek sağlanmasında önemli rol oynadı. Hatta bazı10 tanıklıklar Bob Denard'ın Lübnan iç savaşında sağcı Hıristiyan partilerin silahlandırılmasında ve eğitilmesinde rol oynadığı belirtiliyor. Ama belki de Bob Dinar'ın tüm bunların dışında en belirgin izlerine sahne olan alan, ileride göreceğimiz gibi Komorlar ülkesidir. Denard’ın bu paralı askerlik yolculuğu aynı zamanda -adı geçen- Tshombe adına Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin ikinci başkanı Mobutu'ya karşı savaşmayı da içeriyordu. Sonra eski rakibi Mobutu adına Zaire isyancılarına karşı ve sonra yine Katanga adına Mobutu'yla savaştı. Bundan dolayıdır ki kendisini Batı'nın bir askeri olarak tanımlayan Denard, tek bir tutarlı değeri olmaksızın sadece Üçüncü Dünya'daki savaşları ateşlemenin bir aracıydı.

KOMORLAR... TARİHİ BOB DENARD TARAFINDAN ÇİZİLEN ÜLKE

1974'te Komorlar'da ülkenin kaderini tayin için referandum düzenlendi. Komorlar yüzde 95 oranında bağımsızlık lehinde oy kullandı. Ancak Fransa, Komor adalarının her birine ilişkin referandumun sonucunu ayrı ayrı kabul etti. Mayotte’de nüfusunun yüzde 63,8'inin bağımsızlığa karşı oy kullandığını ve bu nedenle adadan vazgeçmeyeceğini ifade etti. Bir yıl sonra Komor Hükümet Konseyi Başkanı Ahmed Abdullah bin Abdurahman, tüm adalarıyla birlikte ülkesinin bağımsızlığını ilan etme kararı aldı.

Fransa yaşananları sindirememiş ve dikkatini 1977 yılında o dönemde Afrika'nın en ünlü Avrupalı paralı askeri olan Bob Denard'a çevirmişti. Nitekim bin dolarlık11 bir bütçe verilen Dinar, Gabon'dan, Fransa ve Komorlardan yüzlerce savaşçıyı genci bir araya getirmişti. Komor cumhurbaşkanını evinde kuşatmış12, iktidarını Ali Soilih'e bırakmak zorunda bırakmıştı. Soilih, Komorlar'da bilimsel sosyalizmi popüler ruhani inançlarla karıştıran muhalifleri tarafından "çılgın diktatör" olarak anılıyordu. Ülkedeki popüler bir hikayeye göre, rüyasında elinde köpek olan bir adam tarafından öldürüldüğünü gördüğü için adamlarına Komorlar'daki tüm köpekleri öldürmelerini emrettiğini anlatılır.

Denard 1978'de, Cumhurbaşkanı Ali Soilih’in devrilmesinden sonra, eski cumhurbaşkanının görevine geri dönmesinin sağlanmasına katkıda bulunmak için yeniden ülkeye döndüğünde, devrik Cumhurbaşkanı Ahmed Abdullah ise dersini iyi almış gibi görünüyordu. Fransa ile Mayotte13 adası ile ilgili rahatsız edici görüşmelerini durdurmuş ve Müslüman olduğunu açıklayan ve Said Mustafa Mahcûb adını alan Bob Dinar'ı, cumhurbaşkanlığı muhafızlarını organize etmekle görevlendirmişti. 600 bin Komor askerini denetleyecek olan Denard, bunu takip eden dönemden de yararlanarak kıtada silah kaçakçılığı konusunda uzmanlaşan ekonomik imparatorluğunu büyüttü. O dönemde Denard Komorlar’la reformcu bir mantıkla değil de, efendisi olduğu bölgeyi kontrol eden feodal bey mantığıyla, turizmi geliştirmek ve gıdada kendine yeterliliğini sağlamak istediği kişisel bir proje olarak ilgilenmeye başladı. Aynı dönemde Bob Denard kendine, Afrika'da Komorlar'ı tarihe geçirecek ve halkına ekonomik fırsatlar sağlayacak adam olarak yeni bir imaj oluşturmaya başladı. Ve Fransız paralı askeri Güney Afrika'daki apartheid rejimiyle güçlü bağlar kurmaya başladı. Bağlantılı olduğu iş adamlarına Komor pasaportları vererek rejimin kendisine uygulanan ekonomik yaptırımları atlatmasına yardım etti. Aynı zamanda içerde kullanılan silahları satın almalarına da olanak sağladı.

Seksenli yılların sonunda Ahmed Abdullah eski cesaretine geri kazandı ve Bob Denard liderliğindeki Cumhurbaşkanlığı Muhafızları'nın dağıtıldığını duyurdu. Kısa süre sonra 1989'da ofisinde bir suikasta kurban gitti . Yeni Komor başkanı Said Mohamed Johar, Bob Dinard'ı ülke dışına sınır dışı etti. Ancak Afrika'nın en ünlü paralı askeri -daha sonra Fransız yargısı tarafından da kanıtlandığı üzere- yeni Komor başkanını da kısa sürede devirmeyi başardı. Yerine Cumhurbaşkanı Muhammed Taki Abdülkerim getirildi; o da Dinar'ın ülkeye dönmesini engelledi ancak o da 1998'de aniden öldü ve suç yine en ünlü Fransız paralı askerine yöneltildi.

Ülkenin, -Bob Dinar'ın Arap ülkesinde darbe yapma mirası nedeniyle- - paralı askerlerin, onlarca yıldır süren kontrolünden sonraki durumu, anlatılagelen bir "şaka" haline geldi; kadının biri dışarıda kurşun yağmuru duyduğunda paniğe kapılır ve kocasına sorar: "Bu nedir?" Adam cevap verir: "Merak etmeyin, bu kesinlikle yeni bir askeri darbedir."

Denard, bazılarına yaptığı zulme rağmen Komor halkının onu sevdiğine inanıyor. Kendi deyimiyle o , bu "tembel" insanlarla nasıl başa çıkılacağını bildiği için haklıdır. Geride kalanların öğrenebilmesi için bazılarına zor bir ders vermek zorunda kalıyordu ve iddiasına göre tüm bunlar halkın yararınaydı.

Kariyerinden dolayı hiçbir zaman pişmanlık duymayan Denard, daha sonra Fransa'da yargılanmasının Fransız Cumhuriyeti için bir günah çıkarma olduğuna inanıyor. 14 Onun açısında yaptığı tek şey , Fransa'nın kendisine üstü kapalı olarak tevdi ettiği görevleri yerine getirmekti. Denard, Fransa'nın kamuoyu önünde yapamayacağı özel operasyonları yürütürken Paris, onun kıtadaki suçlarıyla bağlantısını açıkça reddediyor.15 Denard'ın Komorlar'da güvenlik kontrolünü ele geçirdiği dönemde kaçırılma ve ihlallere maruz kalanlar ise Fransa'nın ülkeye müdahalesini unutmadı.

1 Darbeler İçin Kiralanan Silah Bob Denard 78 Yaşında Öldü

2 Fransa'da mahkeme ve Komorlar'da öfke