Muslim Port Haber Merkezi | Şeyma Delioğlu
Burkina Faso'da neredeyse hiçbir yer güvende değil !
Silahlı gruplar, aşırılık yanlıları ve suç çeteleri her gün ateş açıyor, yanlarında savaşmaya karşı çıkanları ise öldürüyorlar.
Katiller aileleri öldürünceye kadar vuruyor. Kadınlara tecavüz ve işkence ediyor. Devleti sembolize eden her şeyi yerle bir ediyorlar: Okullar, polis karakolları, hatta hastaneleri bile.
Saldırıdan kurtulanlar sadece bir kez şanslı olabileceklerini biliyor, bundan dolayı ülkeden kaçıyorlar. Son 15 ayda 800.000 Burkinabe güvenlikleri nedeniyle evlerinden kaçtı. Bazıları koşulların aynı derecede tehlikeli olabileceği Mali veya Nijer'e giriyor. Diğerleri Burkina Faso'da bir sığınma yeri arıyor. Ne varki, şiddet yayılırken, çoğu ikinci ve üçüncü kez ülkeyi terkediyor.
Sahel Çölünün kenarında kara ile çevrili 19 milyon nüfuslu bir Afrika ülkesi olan Burkina-Faso'da günlük yaşam güvencesiz bir halde. O tehlikeden hayatları altüst olan 6 Burkinabeli anlatıyor.
Sahel'deki şiddet (Sahel diye bilinen Sahraaltı bölgeleri boyunca binlerce mil boyunca uzanan kurak bir kemer bölge) 2011 Libya devriminden ve 2012 Mali ayaklanmasından sonra artış gösterdi.
Silahlı gruplar, yerel (sivil) nüfusu terörize etmek için etnik gerginlikler, yoksul ve zayıf yönetimden adeta faydalanarak sınırları aştı. Katliam, adam öldürmeler yaklaşık dört yıl önce Burkina Faso'ya ulaştığında, ülkenin uzun zamandır içinde olduğu barış ortamını da sona erdirdi.
Komşu ülke Mali'de çatışmalardan kaçan insanlar yıllarca Burkina Faso'ya gelmişti ve ülke genelinde kamplarda yaklaşık 25.000 mülteci yaşıyordu. Bu yerleşimlerin birçoğu birden fazla saldırıya uğradı. Şiddetli olayların tehdidi BMMYK (Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği) gibi yardım kuruluşlarının mültecilerin bir kısmına ulaşmasını neredeyse imkansız kılıyor. Ayrıca pazarları ve okulları açık tutmak çok tehlikeli hale geldi. İşler, çalışma ortamı unutulmuş durumda.
Mülteciler imkansız bir seçenekle karşı karşıya kalıyor: Yerlerinde kalma, saldırıya uğrama riski veya hala karışıklık olan bir ülkeye geri dönmek gibi. Bazıları Mali'ye, insani yardım ve ulusal savunma güçlerinin bile giremeyeceği kadar tehlikeli bölgelere geri dönüyor.
Artık Burkinabeler onların vatandaşlarını kabul ediyor. Ancak topluluklar bir kırılma noktasındalar. Halihazırda yoksulluk, başarısız okullar ve kırılgan sağlık sistemi ile mücadele ediyorlarken, şimdi ek bir tehditle karşı karşıyalar: Yeni Koronavirüs (Covid-19)
Salgını yavaşlatmak için sınırlar ve okullar kapatıldı, 19:00 - 05:00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı getirildi, hareket etmek, COVID-19 vakalarına sahip şehirlerle sınırlandırıldı ve 50'den fazla kişiden oluşan toplantılar yasaklandı.
Sahel Bölgesinde Ülke İçinde Yerlerinden Olanların Sayısı
838,548 - Burkina Faso'nun içinde yer değiştirdi - 25 Mart 2020
218,536 - Mali içinde yerinden edildi - 29 Şubat 2020
226,700 - Nijer içinde yerinden oldu - 31 Mart 2020
Sahel Çölünün kenarında otoritenin ortadan kalkmış durumda olduğu Burkina-Faso'da yaşam mücadelesi veren 6 Burkinabeli anlatıyor.
Kazazede (Hawa, 57)
'O kadar travmatize oldum ki ne olduğunu bile hatırlayamıyorum. Ne dediğimi bilmiyorum.'
Hawa, yeğeni silahlıların yaklaşmakta olduğu ailesini uyardığında Boukouma'da evdeydi. Saniyeler içinde, 24 kişi motosikletlerden bağırdı ve o ve diğer kadınlar içeride saklandıkça ateş açtı. 'Eşimi ve erkek kardeşini, elleri havadayken öldürdüler' dedi.
Hawa ertesi gün ölülerin cenazesinden sonra ailesinin 32 üyesiyle kaçtı. Şimdi 150 kilometre güneyinde oğlunun Kaya'daki evinden isbi güvenlik buldu. Amakabuslar görüyor, her gece çığlıklar atarak uyanıyor, hayali silah sesleri kulaklarında çınlıyor. 'Ben bu çatışmanın dul bir kadınıyım' diyor.
Cemaat lideri (Dianbende, 67)
'Şef olarak, bana yardım için gelenleri almak benim görevim.'
Cemaat lideri olan Dianbende, çevresinde 2500'den fazla yerlerinden edilmiş Burkinabe'ye ev sahipliği yapıyor; Çoğu zaman masrafları kendisine ait olmak üzere beslenme, barınma ve su takdim ediyor. Rahatsız bacağıyla, güçlükle hareket ediyor ve ailesine bile tedarikte zorluk çekiyor, ancak her geleni memnuniyetle karşılıyor.
'İlk başta sadece erkekleri öldürdüklerini düşündük. Ama sonra kadınları ve çocukları da öldüreceklerini farkettik. Engelliyim. Verecek birşeyim yok. Ancak bu durumu biraz daha iyileştirmeye çalışmak benim yükümlülüğü olduğunu söyledi.
''Burkina Faso'daki yerinden edilme geçtiğimiz yıl 800.000'i aşarak on kat arttı. Yerinden edilmişlerin yüzde 90'ından fazlası ev sahibi ailelerle yaşıyor ve BMMYK ülkede hala 35.000'den fazla ailenin ihtiyacı olduğunu tahmin ediyor.''
Gönüllü (Ilyas, 30)
'Mülteciler bana yaptığımı nasıl bir iş olduğunu söylüyor ama dürüst olmak gerekirse korkuyorum. Bu riskleri alıyorum, çünkü işimi seviyorum. Kendimi insan haklarımızı savunmaya adadım.'
İlyas, Djibo köyündeki BM Gönüllü Programı ve Burkina Faso'nun kuzeyinde Mentao mülteci kampı kapsamında BMMYK için çalışıyor.
Koşullar o kadar riskli ki, o orada sadece iki BMMYK çalışanlarından biri. Mültecilerin yiyecek, su ve barınma gibi ihtiyaçların sağlanmasına yardımcı oluyor. Malili bir mülteci olarak BMMYK için çalışmaktan onur duyuyor, ancak onu bir hedef haline getirebileceğinden korkuyor.
''Burkina Faso'daki silahlı gruplar hükümet yetkililerini, sağlık çalışanlarını, öğretmenleri ve devletin diğer sembollerini öldürdü. Bazen insani örgütleri de hedef almışlar, araç çalmış ve personeli kaçırmışlardı.''
Anne (Leila, 30)
'Kızım mermilerin seslerini duyduğunda paniğe kapılmıştı ve şimdi her zaman panik içinde.Tek istediğim, kızımın pani katak geçirmediği bir gün.'
Leila, 2012'de Mali'de şiddetten kaçtı ve 2019 yılına kadar motosiklet kullanan silahlı adamların üç kez kampa saldırdığı Goudoubo mülteci kampında yaşadı.
Leila'nın on yaşındaki kızı Rahmata saldırılara tanık oldu ve bir daha hiç aynı olmadı. Leila, kendisinin artan güvensizlik nedeniyle psikolojik sıkıntı belirtileri gösteren insan sayısından 'son derece' etkilendiğini söylüyor. "Gerçekten acıtıyor. Anne olmak ve bunu görmek zor 'dedi. 'Sadece barış için dua etmeye devam ediyorum.'
''Şiddetteki son artışa kadar Goudoubo'da yaklaşık 9.000 mülteci yaşıyordu, yaklaşık yarısı Mali'ye döndü, geri kalanı Burkina Faso'daki diğer yerlere taşındı. Kamp şimdi boş halde.''
Hayırsever (Eric)
'Bu beni çok üzüyor. Ülkem saldırı altında ve insanlara hakettikleri korumayı veremiyoruz.'
Burkina Faso'da doğup büyüyen Eric, Nijer ve Mali sınırlarından çok uzak olmayan ülkenin kuzeydoğusundaki BMMYK yardımcı kayıt memuru olarak çalışıyor. Malili mülteciler ülkesinde güvenlik aramaya başladığı sırada, 2012 yılından bu yana Goudoubo kampında çalışıyordu. Hizmet ettiği mültecilerle bir yakınlık hissediyor.
'Ben mültecilere kardeş oldum, onlar da bana' diyor.
Artık çatışma ülkesine de yayıldı,Eric mültecilerin ona destek sunduğunu söylüyor. Üzüntüsüne ortak oluyorlar. Mültecilerin yaşadığı alanlar daha da tehlikeli olduğundan, Eric onları hiç göremez oldu.Kendisini zayıf ve endişeli hissediyor.
Bölge Sakini (Yobi)
'Bu hayatımızı tersine çevirdi, ama onları geri gönderemeyiz. Ne söyleyelim, onları gönderip öldürülmelerini söyleyelim?'
Yobi Sawadogo, son nüfus sayımında (2012'de) 66.000 yerli kişi sayılmış şu an ise300.000'den fazla yerinden edilmiş Burkinabeye ev sahipliği yapan Kaya belediye başkanı danışmanlığını yapıyor.
Yerel yönetime ihtiyacı olan insanları memnuniyetle karşılıyor. Yeni gelen göçmen akımının günlük yaşamını ise büyük ölçüde değiştirdi. Su alma hatları uzuyor ve sağlık merkezleri aşırı kalabalıklaşıyor.
Pazarlar hala iyi dolu, yalnız buradan kaçanların yiyecek almak için paraları yok.
Zorluklara rağmen Yobi, kasabasının biraz dayanışmadan ve birazda korkudan güvenlik arayışında olanları kabul etmeye devam edeceğini söyledi. 'Onlara olanların başlarına gelenlerin bizimde başımıza gelebileceğini söylüyoruz' dedi, 'İnsanları geri gönderemeyiz.'
(Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği)
